Deklaracja ASEAN stwierdza, że główne cele i zamiary stowarzyszenia to:
- Przyspieszanie wzrostu ekonomicznego, rozwoju socjalnego i kulturalnego w regionie: fundacja ma budować pokojową i dobrze współpracującą wspólnotę narodów południowoazjatyckich.
- Promowanie regionalnego pokoju i stabilizacji poprzez trwałe respektowanie sprawiedliwości i reguł prawa w stosunkach między krajami w regionie i dochowywanie zasad Karty Narodów Zjednoczonych.
„Stowarzyszenie reprezentuje zjednoczoną wolę narodów w związanie się przyjaźnią i współpracą i, przez wspólny wysiłek i poświęcenie, zapewnia ludziom i potomności szczęście pokoju, wolności i dobrodziejstwa” (Deklaracja ASEAN, Bangkok, 8 sierpnia 1967).
Traktat o wzajemnych stosunkach i współpracy (The Treaty of Amity and Cooperation, TAC) w Południowej Azji został podpisany na pierwszej konferencji ASEAN 24 lutego 1976. Stwierdzał on, że we wzajemnych stosunkach członkowie będą się kierować następującymi fundamentalnymi zasadami: wzajemny szacunek dla niezależności, suwerenności, równości, terytorialnej niepodzielności i narodowej tożsamości wszystkich narodów; prawo każdego kraju do prowadzenia niezawisłej polityki, wolnej od zewnętrznej ingerencji, przewrotu lub przymusu; nieingerowanie w wewnętrzne interesy, rozstrzyganie różnic lub sporów w pokojowy sposób; zrzeczenie się gróźb lub siły jako sposobu rozstrzygania sporów, prowadzenie efektywnej współpracy.
TAC stwierdzał, że dialog polityczny i współpraca w dziedzinie bezpieczeństwa powinna dążyć do promowania regionalnego pokoju I stabilizacji poprzez podnoszenie regionalnej niezależności. Regionalna niezależność ma być osiągnięta przez współpracę na wszystkich polach opartych na zasadach pewności siebie, niezależności, wzajemnego szacunku, współpracy i solidarności, które powinny tworzyć stowarzyszenie jako silną wspólnotę narodów Południowej Azji.
Głównym zadaniem ASEAN jest współpraca gospodarcza, naukowo-techniczna i kulturalna w swoim regionie. ASEAN dąży również do utworzenia strefy pokoju, neutralności i wolności, pozbawionej broni jądrowej. Kraje ASEAN podejmują działania na rzecz pokojowego rozwiązywania sporów, normalizacji na Półwyspie Koreańskim. Do współpracy zapraszane są także państwa trzecie, np. kraje Unii Europejskiej, USA, Rosja, Chiny. ASEAN zadecydował o wprowadzeniu na swoim obszarze do 2005 strefy wolnego handlu (AFTA). Współuczestniczy w konsolidacji działań w całym regionie Pacyfiku, wchodząc w skład APEC. Siłą tej organizacji jest postępujący dynamicznie od przełomu lat 80. i 90. rozwój gospodarczy („azjatyckie tygrysy”), atrakcyjny rynek, liczący ponad 180 mln ludności i tania siła robocza. 28 lutego 2009 do strefy wolnego handlu ASEAN dołączyły Australia i Nowa Zelandia.
